top of page

BiH u kandžama partija - Smanjiti dominaciju političkih elita

Dominacijom vladajućih partijskih elita u svim sferama odlučivanja i raspodjele resursa, država i društvo su zarobljeni u okvire interesa partijskih oligarhija.

Sve dok bude postojala partiokratija kao osnovno obilježje političkog sistema, neće biti moguće izgraditi konsocijalnu demokratiju u punom smislu riječi.

Redukovanje moći partijskih elita je nužan proces koji obuhvata nekoliko aspekata:

1. Umanjenje ekonomske moći elita kroz jačanje slobodnog tržišta i ukidanja monopola partijskih kompanija, ukidanje prava vlade da može oslobađati od poreza kompanije bliske vladajućim elitama, jačanje uloge sindikata. Vladajuće oligarhije ugrožavaju ekonomsku budžetsku ravnotežu, jer svojim odlukama prolongiraju ili oslobađaju jedan broj privatnih kompanija od plaćanja poreza. Neplaćanjem poreza stvara se manjak u budžetu koji se nadoknađuje zaduživanjem ili umanjenjem socijalnih prava ugroženih kategorija (penzioneri, borci, invalidi, siromašnio slojevi).

2. Dokidanje teorije i politike po kojima je interes nacije jednako interes elita na vlasti i gdje je šef partije vođa nacije, pa je kritika elita na vlasti jednako „izdaja” nacionalnih interesa. Prije ukidanja partijske manipulacije u politici, nužno je dokinuti ovu manipulaciju u teoriji koju, nažalost, podupiru i određeni akademski krugovi iz svojih interesa. U državama i društvima u kojima se teorijski opravdava kult ličnosti i istorijska uloga vođe nacije, ne može doći do demokratskog političkog sistema. Ovdje razlikujemo dva oblika kulta ličnosti: jedan predstavlja nasljeđe iz ranijih totalitarnih režima, a drugi predstavlja novu realnost koja sada nastaje. Ovaj drugi oblik je pogubniji po demokratiju, jer nasleđeni kult ličnosti sve više slabi i nestaje, ali kult ličnosti koji nastaje sada i iznova predstavlja patološku pojavu koja ne odlumire, nego jača.

3. Vraćanje državne moći iz partijskih sjedišta u državne institucije, jer ispražnjena država ne može biti ni demokratska ni pravna. Uspostavljanje pravne države nije moguće ako su državne institucije razvlaštene i ako se državni funkcioneri ponašaju kao izvršni činovnici partija, a ne kao državni službenici. Da bi se postiglo razvlašćivanje partijskih oligarhija nužna je i promjena politike međunarodne zajednice, koja je u svom radu zanemarivala snaženje državnih institucija i oslanjala se na partijske lidere kao glavne subjekte funkcionisanja i države i društva.

4. Ukidanje monopola partijskim elitama na državotvornost nacije, jer ovo pravo pripada svim subjektima iz nacije. Ustavotvorna vlast objedinjava najširi krug nacionalnih predstavnika i nijedan nacionalni subjekt posebno ne može imati monopol na nacionalni legitimitet.

5. Jedan od glavnih faktora koji je uvećao moć elita i mogućnosti njihove manipulacije mnjenjem je kontrola medija. Javni mediji su zbog loših zakona došli pod legalnu kontrolu partijskih elita i sve dok bude postojao ovakav pravni okvir sloboda i nezavisnost javnih medija neće biti mogući.

6. Jačanje opozicije, kako bi se zadržao politički pluralizam i demokratska kontrola vlasti. (...)

7. Podjela vlasti na način da zakonodavna dominira nad izvršnom/upravnom, što je uslov pravne države i vladavine prava. (...)

Nužno je redefinisati primjenu Dejtonskog sporazuma, u smislu da se umanji značaj partijskih elita i da se stvori šira demokratska osnova od različitih subjekata uz snažno i redefinisano prisustvo međunarodone zajednice. Ukidanje uloge Visokog predstavnika vezano je za potpunu realizaciju Dejtonskog sporazuma, jer je Visoki predstavnik integralni dio ovog akta. Uzimajući u obzir dosadašnju primjenu Dejtonskog sporazuma i negativnu ulogu partijskih elita, očigledna je potreba sazivanja nove međunardone konferencije na temu cjelovita primjena Sporazuma. Savjet za primjenu mira i Evropska unija trebalo bi da definišu efikasniji mehanizam ostvarivanja Dejtonskog sporazuma, ne dovodeći u pitanje njegov osnovni sadržaj.

Odlomak iz djela: Nešković, Radomir. Nedovršena država: politički sistem Bosne i Hercegovine. Friedrich-Ebert-Stiftung, 2013.APA

bottom of page