Karakter nacionalizma - Želja za pripadnošću!
Nacionalizam je istorijska pojava, on ima svoj društveno-politički i ideološki sadržaj, ali nacionalističko ponašanje, istovremeno, umnogome odražava jednu univerzalnu potrebu čovjeka, a to je potreba za grupnom pripadnošću, i njegovu sklonost da pravi razliku između onih koji pripadaju njegovoj i onih koji pripadaju drugim grupama, i to uvijek na štetu onih koji su izvan njegove grupe
Foto: poslovnisvijet.ba
Zagovornici nacionalizma u njegovoj etno-kulturnoj varijanti ističu da kolektiv, konkretno etnička ili etnonacionalna zajednica ima prioritet nad individualnom egzistencijom. Kolektiv se tretira kao više-manje koherentno i uniformno tijelo, koje najčešće poprima svojstva kolektivnog pojedinca (Greenfeld, 1992: 11). Jedinstvo etnonacionalne zajednice održavaju prvenstveno zajednička sjećanja, mitovi i simboli. Utoliko etno-nacionalno specifična kultura ima veći značaj za održavanje i razvijanje određene etno-nacionalne zajednice pa čak i nacionalne države nego aktuelna politička kultura bilo u etno-nacionalnoj zajednici bilo u nacionalnoj državi.
Nacionalizam kao kolektivizam
Individualna sudbina zavisi od sudbine kolektiva, kažu kulturni ili etnički nacionalisti. Ono što je dobro za etnonacionalni kolektiv dobro je i za pojedinca. Zato pripadnik takvog kolektiva ima razlog i obavezu da se žrtvuje za kolektiv. Nacionalizam u njegovoj teritorijalno-političko-državnoj varijanti također predstavlja jedan oblik kolektivizma, mada u širem ili drugačijem smislu. Ne toliko po tome što bi, poput etno-kulturnog nacionalizma, težište stavljao na etnonacionalnu grupu (kolektiv) a ne na pojedinca, koliko po tome što podrazumijeva uniformnost prava i obaveza na cijeloj teritoriji nacionalne države. Svi građani nacionalne države su suvereni i jednaki, svi su lojalni istim osnovnim ustavnim odredbama, svi ili većina participiraju u istoj javnoj kulturi, zagovaraju iste političke vrijednosti. Svi su obavezni da poštuju ista prava i obaveze u jedinstvenom ekonomsko-političkom i pravnom prostoru. (...)
Foto: hr.rowland98.com
Nacionalizam kao konformizam
Kolektivni karakter nacionalizma ili zajedništvo ideja, kulture, političkih ideala i prakse, koji karakterišu nacionalizam, odnosno nacionalističko ponašanje ljudi u određenoj sredini, stvaraju uslove za uobličavanje individualnog nacionalističkog ponašanja koje nije rezultat racionalnog promišljanja pojedinca već prije efekat imitacije, učenja po uzoru i konformizma. Nema sumnje da učestalost ili velika društvena raširenost određenog oblika nacionalističkog ponašanja u određenoj sredini i određenom vremenu, ili čak epohi, čini taj konkretan oblik nacionalističkog ponašanja društveno poželjnim, uzorom za ugled. Zato pojedinac takvo ponašanje usvaja i imitacijom, postupkom kojem ne prethodi razmatranje relativne vrijednosti različitih drugih oblika nacionalističkog ponašanja (jer čovjek mora da se ponaša nacionalistički u smislu u kojem sam ranije definisao nacionalističko ponašanje) i posljedica, odnosno neželjenih efekata njegovog nacionalističkog ponašanja. Uz to, prihvatanje i praktikovanje, u određenoj sredini dominantnog, oblika nacionalističkog ponašanja se nagrađuje. Odbijanje da se ono prihvati nije društveno poželjno. Samim tim, u prihvatanju tog konkretnog vida nacionalističkog ponašanja na djelu je i mehanizam konformiranja. Konformiranje, koje se, danas, određuje dosta široko: kao približavanje grupi ili održavanje saglasnosti, kongruentnosti sa grupom, ishodi prvenstveno iz važnosti grupe za pojedinca i iz njegovog grupnog mentaliteta. (...)
Mnogi autori koji su se bavili fenomenom nacionalizma, posebno njegovim širenjem, tvrde da ljudi u neslućeno velikom broju postaju nacionalisti iz konformizma. Tako, na primjer, Gordon Allport (1954: 286) procjenjuje da oko polovina etnocentričkih stavova počiva na potrebi ljudi da se saobraze običaju, da održe kulturni obrazac, a Leonard W. Doob (1965: 275) smatra da je najveći broj različitih aspekata nacionalizma povezan sa konformizmom, odnosno konformiranjem.
Foto: static01.nyt.com
Što je određeno nacionalističko ponašanje više posljedica puke imitacije ili konformiranja vladajućem, socijalno poželjnom obliku nacionalističkog ponašanja (sa svim stavovima, pogledima, idejama i emocijama koje takvo ponašanje uključuje), to je ono manje racionalno; drugim riječima, to je ono više posljedica pritiska grupe, a manje individualnog razmatranja različitih drugih vidova nacionalističkog ponašanja i posljedica, i uzimanja u obzir neželjenih efekata konkretnog oblika nacionalističkog ponašanja.
Izvor: Kecmanović, Dušan. Racionalno i iracionalno u nacionalizmu. Vol. 142. Biblioteka XX vek, 2004.