POVODOM DANA NEZAVISNOSTI - Platforma za djelovanje Predsjedništva u ratnim uslovima

Foto: (Zastava Republike Bosne i Hercegovine prvi put je zvanično predstavljena 22. maja 1992. ispred zgrade UN-a u New Yorku.)

Ideja o donošenju Platforme za djelovanje Predsjedništva Republike BiH u ratnim uslovima polazila je od dva strateška cilja. Jedan se odnosio na okupljanje svih patriotskih snaga u front odbrane države Bosne i Hercegovine, a drugi na potrebu definisanja karaktera države za koji će se boriti demokratske i multietničke snage. Na temelju tih ciljeva Platforma je pripremljena i usvojena 22. junu 1992. godine.

Platforma je oblikovana tako da u svom sadržaju ima ove cjeline:

• Kakva Bosna i Hercegovina;

• Odnosi i institucije koje garantuju nacionalnu ravnopravnost;

• Za kakve međudržavne odnose je zainteresirana Bosna i Hercegovina;

• Odnos prema prekidu rata i uspostavljanju mira u Bosni i Hercegovini;

• Politička osnova opštenarodnog odbrambenog rata;

• Apel svim patriotskim snagama

Veoma je važno potcrtati da je u prvom dijelu Platforme definisano društveno-programsko stajalište za kakvu će se Bosnu i Hercegovinu boriti demokratske i multietničke snage. U Platformi se Bosna i Hercegovina definiše kao „suverena i nezavisna država građana, konstitutivnih i ravnopravnih naroda, Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika ostalih naroda koji u njoj žive“ .

Republika Bosna i Hercegovina konstituiše se na principima „parlamentarne građanske demokratije, što podrazumijeva prije svega tržišnu ekonomiju, stranački pluralizam i ljudska prava i slobode“.

Ovo određenje države Bosne i Hercegovine sadrži dvije premise. Zapravo, sadrži istorijsko naslijeđe odluka Prvog zasjedanja ZAVNOBiH-a, po kome je Bosna i Hercegovina, u obnovi državnosti, utemeljena kao država svojih građana i svojih ravnopravnih naroda: Bošnjaka, Srba, Hrvata i pripadnika ostalih naroda. Istovremeno sadrži odrednicu o parlamentarnoj građanskoj demokratiji, tržišnoj ekonomiji, stranačkom pluralizmu i ljudskim pravima. Radi se o tome da je država Bosna i Hercegovina u Platformi za rad Predsjedništva BiH u ratnim uslovima definisana na temelju savremenih demokratskih standarda egzistencije pravnih država u zemljama Evropske unije i viševjekovnoj multikulturalnosti bosanskohercegovačke zajednice njenih triju naroda koji su unutar Bosne i Hercegovine uspostavili i razvili svoj kulturni i nacionalni identitet. Uz određenje karaktera države Bosne i Hercegovine, definisane su i osnove unutrašnjeg ustrojstva države Bosne i Hercegovine. „Unutrašnje ustrojstvo BiH, kao multikulturalne i multireligijske zajednice zasniva se na regionalnoj i lokalnoj samoupravi koja uvažava ekonomske, kulturne, istorijske i etničke kriterije“. Ovim bi se rješenjem unutrašnjeg ustrojstva države Bosne i Hercegovine, a koje bi bilo izvedeno na lokalnoj i regionalnoj samoupravi, Bosna i Hercegovina približila modelima organizacije lokalne i regionalne samouprave u zemljama Evropske unije. Valja imati u vidu da su sve zapadnoevropske zemlje od vremena primjene Evropske povelje o lokalnoj samoupravi, zapravo od 1985. godine, svoju unutrašnju teritorijalnu organizaciju izvele na principima lokalne i regionalne samouprave.

Koncept nacionalne ravnopravnosti naroda u Platformi je izveden na istorijskom iskustvu međusobne povezanosti i tolerancije. Tako se u Platformi naglašava da Muslimani (Bošnjaci) Srbi i Hrvati imaju svoje nacionalne interese, „27ali i interese koji proističu iz tradicije viševjekovnog zajedničkog življenja“. Na ovom stanovištu se izvodi još jedna istorijska premisa nastala u viševjekovnom zajedničkom življenju Bošnjaka, Srba i Hrvata, a to je da se „politički i društveni život u BiH zasniva na ravnopravnosti Muslimana (Bošnjaka), Srba i Hrvata i pripadnika drugih naroda i narodnosti u upravljanju državnim poslovima“.

Institucionalna garancija nacionalne ravnopravnosti Muslimana (Bošnjaka), Hrvata i Srba utemeljena je postojanjem Vijeća naroda kao drugog doma Skupštine Republike Bosne i Hercegovine. Vijeće naroda bi imalo paritetnu zastupljenost naroda u njegovom izboru, a odluke bi se donosile konsenzusom.

Za kakve međudržavne odnose je zainteresovana Bosna i Hercegovina?

U Platformi se na ovo pitanje izvodi odgovor na temelju specifičnosti etničke strukture Bosne i Hercegovine i njenog geografskog položaja. Zapravo, u Platformi se potcrtava da je Bosna i Hercegovina zainteresovana za povezivanje sa svim susjednim državama, kao i drugim državama, na osnovi uzajamnog poštovanja i ravnopravnosti. U Platformi se izvodi i programski cilj: Bosna i Hercegovina ima „poseban interes da postane ravnopravna članica Evropske zajednice“ (podvukao M. P.). Time je Platforma za djelovanje Predsjedništva u ratnim uslovima postala prvi državni programsko-politički dokument u kome se definiše interes države Bosne i Hercegovine da je njena politička budućnost u sticanju članstva u Evropskoj uniji.

U definisanju odnosa prema prekidu rata, koji je već bio odmakao, Platforma je utemeljila nekoliko polazišta: svaki rat se u istoriji završio mirom. Što prije mir zamijeni rat, manje će biti razaranja i ljudskih žrtava. Imajući to u vidu, Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine je „za pregovore koji vode miru“. Pregovori o miru pretpostavljaju poštivanje nekoliko principa: prekid ratnih dejstava; uspostavljanje političkog stanja prije početka agresije; priznavanje legalne vlasti države Bosne i Hercegovine i njenih institucija na cijeloj teritoriji, kažnjavanje krivaca za ratne zločine. U traganju za mirovnim rješenjem Bosna i Hercegovina će tražiti i prihvatiti inicijativu i pomoć međunarodne zajednice. Istovremeno je razvijana odbrana i vođeni su pregovori za postizanje mirovnog političkog rješenja. Veoma važan segment Platforme za djelovanje Predsjedništva Republike BiH u ratnim uslovima odnosi se na političke osnove opštenarodnog odbrambenog rata. Otpor agresoru će se organizovati i voditi kao opštenarodna borba svih građana i svih naroda za oslobođenje Bosne i Hercegovine. U Platformi se ideja zajedničkog višenacionalnog fronta definiše tako što u tom frontu „učestvuju patriotske snage koje su za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, za zajednički život i nacionalnu ravnopravnost Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda“. Na toj osnovi oružane snage Bosne i Hercegovine će „u svoje redove uključiti pripadnike svih naroda koji žive u BiH“ (podvukao M. P.). Završni dio Platforme posvećen je pozivu svim građanima i svim narodima u Bosni i Hercegovini da se aktivno uključe u „patriotski front borbe za suzbijanje agresije i uspostavljanje mira i slobode, reda i zakonitosti na cijeloj državnoj teritoriji“

Izvor: Pejanović M. Društveno-istorijski značaj referenduma iz 1992. godine za razvoj državnosti Bosne i Hercegovine. PREGLED¬ časopis za društvena pitanja, Sarajevo. 2012 Jan 1.